Nieuws

De schrik van vele ouders dat ze uit het huis gezet zouden worden door hun kinderen bij overlijden van een van de partners, werd jaren geleden door de wetgever al ontkracht door het invoeren van het vruchtgebruik. Maar wat is dat vruchtgebruik nu eigenlijk en hoe onderscheidt het zich van de “blote eigendom”? We zochten het voor jullie uit.

Vruchtgebruik bestond al in het Romeinse recht. In feite komt het er op neer dat de vruchtgebruiker geniet van de opbrengsten van een onroerend goed en dat de blote eigenaar beschikt over de economische waarde ervan. Met andere woorden: in geval van een erfenis van een woning worden de blote eigenaars – meestal de kinderen – eigenaar, maar kan de overblijvende partner de vruchten blijven plukken van het goed. Zij/hij kan dus niet verkopen, maar kan er wel blijven wonen of het pand verhuren. In dat laatste geval kan dat enkel voor maximaal 9 jaar zonder de blote eigenaar erbij te betrekken.

In artikel 578 van ons burgerlijk wetboek staat het als volgt omschreven: "Het is het recht om van een zaak, waarvan een ander de eigendom heeft, tijdelijk het genot te hebben, zoals de eigenaar zelf, maar met de verplichting om de zaak zelf in stand te houden.

Zowel de blote eigenaars (de kinderen) als de vruchtgebruiker (de langstlevende echtgenoot) zijn beperkt in hun eigendomsrecht. Ze kunnen niet zomaar overgaan tot de verkoop van de geërfde goederen. Enkel wanneer de langstlevende echtgenoot op zijn ofhaar beurt overlijdt, worden de kinderen “volle” eigenaar. Slechts dan mogen ze in principe de woning verkopen. Zij kunnen de woning/zaak wel verkopen, wegschenken of in hypotheek geven, maar enkel en alleen voor de blote eigendom. De koper - de nieuwe blote eigenaar dus - moet het vruchtgebruik verder dulden tot dit afloopt. Een volle eigendom kan alleen maar verkocht of geschonken worden door de blote eigenaar, mits de vruchtgebruiker daarmee instemt. Deze laatste moet dan zijn vruchtgebruik mee verkopen of wegschenken.

Het probleem van vruchtgebruiker en blote eigenaar stelt zich doorgaans niet in families waar iedereen zich met de rest verstaat. Problemen komen er pas wanneer een van de partijen (ouder of een van de kinderen) per se wil cashen en wil verkopen. Dat geeft spanningen vermits vóór het overlijden van de langstlevende, de partijen zich in een situatie bevinden waarbij ze onderling afhankelijk zijn van elkaar, wat het beheer en het beschikken van de nagelaten goederen betreft. Daarom heeft de wetgever de “omzetting van het vruchtgebruik” ingevoerd. Indien er geen andere erfgenamen zijn dan de kinderen, kan de omzetting van het vruchtgebruik te allen tijde gevraagd worden door de langstlevende echtgenoot of de kinderen.Een “omzetting” betekent in wezen het einde van het vruchtgebruik. Het vruchtgebruik zal immers, op vraag van één van de partijen, omgezet worden in volle eigendom, een geldsom of een rente. Het vruchtgebruik wordt als het ware “afgekocht”. Concreet zal de omzetting gebeuren aan de hand van wettelijke waardentabellen, die rekening houden met de leeftijd, het geslacht, de levensverwachting… van de vruchtgebruiker

Kinderen van de erflater kunnen in principe altijd een omzettingsvordering instellen (indien er geen andere erfgenamen zijn). Daarbij moet wel een belangrijke kantmelding gemaakt worden: op de omzetting van het vruchtgebruik van de gezinswoning en de aanwezige huisraad kan de langstlevende echtgenoot altijd zijn of haar veto instellen. De kinderen zullen dus nooit de omzetting van het vruchtgebruik op de gezinswoning kunnen afdwingen of opeisen indien de langstlevende daar niet mee instemt. Deze laatste zal nooit gedwongen kunnen worden om de gezinswoning te verlaten.

Er zijn nogal wat onduidelijkheden rond de juridische termen ‘vruchtgebruik’ en ‘blote eigendom’, zeker in erfeniskwesties met onenigheden in de familie. In deze blog hebben we meer uitleg gegeven. Aarzel echter niet om deskundige hulp te vragen aan uw notaris. De omzetting van het vruchtgebruik, bijvoorbeeld, is een zeer technische en ingewikkelde aangelegenheid waarbij de tussenkomst van de notaris onmisbaar is.